Onderwijskunde is bij uitstek een ’talig’ beroep. Bedenk maar eens hoe vaak je (oké, voor de onderwijskundigen onder mijn lezers) iets schrijft, redigeert of tegenleest. Spoiler: heel vaak! Een artikel op Frankwatching, over woorden die je beter kunt schrappen, bracht mij op het idee om daar eens iets over te schrijven. Over ouderwetse woorden die je tekst bederven dus. En over hoe je ervoor zorgt dat je die niet gebruikt.

Kleine disclaimer: ik geef direct toe dat ik al snel ‘een mening heb’ over een tekst die een ander geschreven heeft. Omdat ik vind dat een tekst duidelijk, aansprekend en bondig moet zijn en vooral lekker moet lezen. En ook daarom vind ik artikelen over schrijven en schrijfstijl interessant leesvoer.

Sterke schrijftaal lijkt op spreektaal

Als je een tekst wilt schrijven die aanspreekt én waarvan de boodschap overkomt, is je woordkeuze essentieel. Daarbij helpt het om te kiezen voor woorden en formuleringen die in het ‘gewone’ dagelijkse taalgebruik vaak voorkomen.

Sterke schrijftaal lijkt op spreektaal. In een goed geschreven tekst staan zo min mogelijk typische schrijftaalwoorden. Je kunt het beste zo schrijven alsof je iets aan iemand anders vertelt. Dan ben je als vanzelf al duidelijk én je gebruikt ‘gewone’ woorden. Dat werkt trouwens ook goed als tip aan mensen die iets hebben geschreven waarvan jij denkt ‘waar gaat dit over?’ Vaak kunnen ze namelijk wel goed aan je uitleggen wat de bedoeling van de tekst was. En dan vraag jij vervolgens ‘is het een idee om het zo op te schrijven als je het nu uitlegt?’

Lees ook: hoe schrijf je een goede achterflaptekst?

Alternatieven voor ouderwetse woorden

De website van Onze Taal is altijd mijn redder in nood als het gaat over taal en schrijfwijzen. En mijn redder in nood helpt ook hier. Ze hebben namelijk een lijst met alternatieven voor ouderwetse en formele woorden. Daarbij is het advies om die lijst niet klakkeloos te gebruiken.

Er staan namelijk ook woorden in die jargon zijn. Het hangt van de lezer van de tekst af of dat vervangen moet worden. Voor vakgenoten onder elkaar is jargon soms juist handig. Bovendien kun je een tekst teveel ‘debiliseren’ als je jargon onnodig weghaalt.

Verder is niet elk alternatief in elke context zomaar te gebruiken. Houd er ook rekening meer dat een andere woordkeuze vaak betekent dat je de zin anders moet opbouwen. De lijst met alternatieven vind je hier.

Hoe controleer je of jouw schrijftaal sterk is?

Hoe controleer je of jouw schrijftaal sterk is? En of je dus geen ouderwetse woorden gebruikt. De beste tip daarvoor is denk ik om je tekst hardop voor te lezen. Loopt het goed? Klinkt het lekker? Spreek je geen woorden uit die je in het echte leven nooit zou gebruiken?

Een andere tip is om de toets ‘control-f’ te gebruiken om de door jouzelf meest gebruikte ouderwetse woorden op te sporen. Denk bijvoorbeeld aan ‘echter’, ‘indien’ of ‘welke’. En als je jezelf en je eigen schrijfstijl kent, dan weet je vast wel wat voor jezelf die ‘doodzondes’ zijn.