Routines zijn de onzichtbare kracht in ons dagelijks leven. Ze zorgen ervoor dat we zonder na te denken tandenpoetsen, de weg naar werk vinden en efficiënt onze taken volbrengen. Maar wist je dat deze gewoontes niet alleen ons leven makkelijker maken, maar ook onze hersenen letterlijk herstructureren? In deze blog ontdek je hoe routines en neuroplasticiteit hand in hand gaan én wat dit betekent voor jouw werk als onderwijskundige.

Waarom routines zo belangrijk zijn

Routines besparen mentale energie. Stel je voor dat je elke ochtend opnieuw zou moeten nadenken over de volgorde van tandenpoetsen, douchen en ontbijten. Dat zou ontzettend veel tijd en energie kosten. Ons brein heeft echter een briljant mechanisme: door herhaling ontstaan er ‘snelwegen’ in de hersenen, waardoor taken automatisch verlopen. Dit principe geldt ook in werkcontexten. Door training en oefening worden routines gevormd die medewerkers helpen taken efficiënt uit te voeren.

Maar routines zijn niet alleen handig, ze vormen ook een uitdaging als je nieuwe gewoontes wilt aanleren. Ons brein is namelijk geneigd om vertrouwde snelwegen te blijven gebruiken, terwijl het hobbelen over onbekende binnenweggetjes – oftewel nieuwe routines – energie en focus kost. Dit verklaart waarom verandering vaak moeilijk is, maar gelukkig biedt neuroplasticiteit uitkomst.

De vijf principes van neuroplasticiteit

Neuroplasticiteit, oftewel het vermogen van de hersenen om zich aan te passen, speelt een cruciale rol in het vormen van nieuwe gewoontes. Hier zijn de vijf belangrijkste principes die je kunt inzetten:

1. Use it or lose it
   Netwerken in je brein die je niet gebruikt, verdwijnen. Maar de omgekeerde regel is ook waar: hoe meer je iets doet, hoe sterker de verbindingen in je hersenen worden.
2. Timing is everything
   Neuronen die gelijktijdig actief zijn, versterken elkaar. Daarom helpt het om gewoontes consistent op vaste momenten uit te voeren.
3. Herhaling is de sleutel
   Een nieuwe gewoonte beklijft alleen als je het vaak en over een lange periode blijft doen. Denk aan de beroemde ’tienduizend-uur-regel’: door intensieve oefening worden vaardigheden als schaken, autorijden of presenteren duurzaam verankerd in je hersenen.
4. Motivatie maakt het verschil
   Je brein verandert alleen als het iets écht belangrijk vindt. Positieve feedback, persoonlijke relevantie en een duidelijke “why” vergroten de kans dat een nieuwe gewoonte blijft hangen.
5. Leeftijd speelt een rol
   Hoe ouder we worden, hoe minder flexibel onze hersenen zijn. Toch blijft leren mogelijk, al gaat het langzamer en vraagt het om meer herhaling en focus.

Wat kun je met routines en neuroplasticiteit?

Voor onderwijskundigen biedt deze kennis concrete handvatten.

• Integreer routines in lessen: Plan vaste momenten voor specifieke activiteiten, zodat studenten automatisch in de juiste modus komen.
• Stimuleer intrinsieke motivatie: Laat studenten inzien waarom een taak belangrijk is en geef positieve feedback. Hierdoor wordt het brein extra gestimuleerd om nieuwe gewoontes te vormen.
• Pas lesmethoden aan op leeftijd: Jongere studenten leren sneller, maar oudere studenten hebben de ervaring om nieuwe informatie beter te contextualiseren.

Balans tussen ervaring en verandering

Routines geven structuur, besparen energie en maken ons leven makkelijker. Maar ze kunnen ook starheid veroorzaken. Het mooie is dat neuroplasticiteit ons brein de flexibiliteit geeft om te blijven leren, ongeacht onze leeftijd. Door routines strategisch in te zetten en principes van neuroplasticiteit toe te passen, kun je als onderwijskundige zowel efficiëntie als groei bevorderen.

Dus, hoe ga jij routines en neuroplasticiteit gebruiken om leren nog effectiever te maken? 😊

---

Bronvermelding
Deze blog is gebaseerd op het artikel De kracht van routines in het dagelijks leven van Katelijn Nijsmans, gepubliceerd in TvOO 4 (2024).