Hoe ondersteun je leerlingen het beste tijdens je lessen: geef je ze de slides die je gebruikt, of stimuleer je hen om zelf aantekeningen te maken? Onderzoek hierover is niet eenduidig, maar toont wel interessante effecten. Wat blijkt? Vooral leerlingen die moeite hebben met zelf aantekeningen maken, kunnen baat hebben bij aanvullende informatie van de docent, zoals het delen van slides of hand-outs. Toch is het effect niet altijd positief en kan het zelfs tegenwerken. Dus, hoe bepaal je wat het beste werkt?

Het effect van het delen van slides is niet altijd duidelijk

Het idee om slides te delen lijkt in eerste instantie logisch: leerlingen krijgen de belangrijkste informatie uit de les op een overzichtelijke manier en hoeven tijdens het luisteren minder actief te schrijven. Verschillende onderzoeken tonen aan dat studenten het prettig vinden om slides vooraf of achteraf te ontvangen; ze denken dat ze hierdoor beter en efficiënter leren. Maar verrassend genoeg blijkt dit voordeel in de praktijk niet altijd uit te komen. Zo presteren leerlingen soms juist beter wanneer ze géén slides krijgen en zelf de belangrijkste punten moeten noteren.

Voor leerlingen in het voortgezet onderwijs is de situatie extra interessant. Veel scholieren hebben moeite om effectief aantekeningen te maken en missen de vaardigheid om hoofd- van bijzaken te onderscheiden. Voor hen kan een steun in de vorm van slides of een hand-out nuttig zijn, maar het komt er vooral op aan hoe deze hulpmiddelen worden ingezet.

Cognitieve belasting

Waarom werkt het niet altijd om leerlingen alles zelf te laten noteren? Aantekeningen maken vraagt veel van het werkgeheugen, zeker als de les snel gaat en leerlingen zelf moeten bepalen wat belangrijk is. Een groot deel van de leerlingen kan deze taak nog niet goed aan en verliest al snel de draad van de les. Vooral bij complexere lessen kan het helpen om hun werkgeheugen wat minder te belasten, zodat er ruimte is om de stof echt te begrijpen in plaats van alleen maar bij te proberen te blijven.

Wat werkt wel? Aanvulaantekeningen

Studies laten zien dat leerlingen die moeite hebben met hoofd- en bijzaken scheiden, minder onthouden en daardoor ook minder leren van hun eigen aantekeningen. Zij profiteren het meeste van aanvulaantekeningen en duidelijke slides, omdat deze hen ondersteunen zonder hen de verantwoordelijkheid voor actieve verwerking volledig uit handen te nemen.

Een manier die dus effectief blijkt, is het gebruik van aanvulaantekeningen, oftewel “guided notes.” Dit zijn aantekeningen die een docent voorbereidt en waarin ruimte is voor leerlingen om zelf zaken aan te vullen. Deze aanpak helpt leerlingen om structuur in de lesstof te zien en alleen de belangrijkste punten te noteren. Onderzoek toont aan dat leerlingen met aanvulaantekeningen actiever betrokken zijn bij de les en meer hoofdpunten onthouden dan wanneer ze zelf volledig verantwoordelijk zijn voor hun aantekeningen. Dit komt doordat aanvulaantekeningen een balans bieden tussen zelf nadenken en ondersteuning krijgen.

Praktische tips

1. Bied slides aan met lege velden voor eigen aantekeningen, zodat leerlingen actief mee blijven doen.
2. Gebruik aanvulaantekeningen of handouts, zeker voor onderwerpen die lastig zijn om zelf samen te vatten.
3. Stimuleer leerlingen om na de les hun aantekeningen door te nemen en aan te vullen.

Met de juiste ondersteuning kunnen leerlingen niet alleen beter leren, maar ook sterker worden in het zelf verwerken van informatie – een onmisbare vaardigheid voor hun toekomstige studie- en werkleven.

---

Bron: Kennisrotonde (2024). Draagt het delen van slides die tijdens de les zijn gebruikt bij aan betere leerresultaten van leerlingen, of kunnen ze beter helemaal zelf aantekeningen maken? Geraadpleegd op https://www.kennisrotonde.nl.