Op LinkedIn kwam ik het promotieonderzoek van Ioana Jivet tegen. Zij onderzocht hoe learning analytics gebruikt kunnen worden als feedbacktool in online leeromgevingen. Wat zijn relevante aspecten in het ontwerp van de online leeromgeving? Welke informatie moet het dashboard laten zien om het leerproces te ondersteunen? Het is vast niet heel verrassend dat het ontwerp van een dashboard verder moet gaan dan de vorm en kleuren. Er moet eerst een onderwijskundige slag gemaakt worden én nagedacht worden over gedrag(sverandering). Ik heb me eraan gewaagd om het hele onderzoek te lezen, om te kijken wat ik hier voor mezelf uit zou kunnen halen.

De theorie

De theoretische onderbouwing van de meeste dashboards is de theorie over zelfregulerend leren van Zimmerman (2000) (of eigenlijk: dat zou de basis moeten zijn). Zijn model gaat uit van drie fasen: vooruitdenken, presteren en zelfreflectie. De meeste van de onderzochte dashboards richten zich echter alleen op de tweede fase: het presteren. Daarin is te zien dat de nadruk sterk ligt op het vergelijken met anderen. Zonder dat daar heel goede overwegingen aan ten grondslag liggen. Het wetenschappelijk bewijs daarvoor is zeer mager. Hetzelfde gebrek aan onderbouwing zie je terug in datgene wat een dashboard meet: de data die het laat zien. Hierbij lijkt het eerder te gaan om data die nu eenmaal beschikbaar zijn, dan om onderwijskundige argumenten. Helaas vind ik dat wel herkenbaar, en tegelijkertijd ook jammer natuurlijk.

Aanbevelingen voor het ontwerp van een dashboard

1. Ontwerp een dashboard als een feedbacktool, die dus ook de principes van effectieve feedback toepast.
2. Denk na over de behoeften van lerenden en probeer die te begrijpen. Daarmee kun je informatie laten zien die betekenisvol is.
3. Ontwerp een dashboard zo, dat je het individueel kunt aanpassen. Hiermee kun je inspelen op individuele behoeften.
4. Houd rekening met de (andere) behoeften die zwakkere lerenden hebben.
5. Geef ook informatie over het proces.
6. Zorg dat het ontwerp transparant is. Idealiter is het vanzelf duidelijk hoe het werkt én wat welke data doen en betekenen.
7. Kies de referentiepunten zorgvuldig.
8. Betrek lerenden bij de ontwikkeling.
9. Ondersteun de ontwikkeling van nieuwe vaardigheden. Ga niet mee in alle wensen van de lerenden, omdat die niet altijd weten wat goed voor ze is. Kies voor een mix van zaken die aansluiten bij wensen van lerenden, maar neem ook de ruimte om de aandacht van lerenden naar andere punten te verleggen. Die ze uit zichzelf misschien niet direct zouden kiezen, maar die wel goed zijn voor hun leerproces.
10. Help lerenden om aan de slag te gaan met de feedback die ze krijgen.
11. Zorg voor mogelijkheden om alle fasen van zelfregulerend leren toe te passen.

De conclusies

De conclusies van het onderzoek zijn vooral dat er veel meer in het leven is dan de vorm en kleur én het gebruik van data omdat ze er nu eenmaal zijn. En dat betekent niet dat dit er helemaal niet toe doet natuurlijk. Maar het heeft pas waarde als het onderwijskundig ook wat doet. En daarbij vind ik zelf de principes van effectieve feedback uit de aanbevelingen een mooi uitgangspunt. En tegelijkertijd is het belangrijk om erover na te denken hoe je lerenden stimuleert en motiveert om van a naar b te komen. Daarbij is kennis uit de psychologie, bijvoorbeeld over gedragsverandering, heel belangrijk.

Idealiter is er een basis van stevige en heldere onderwijskundige keuzes. Die ‘gooi’ je vervolgens in de optimale mix met andere disciplines. En nee, dat is niet makkelijk, maar wel noodzakelijk. Voor mezelf is dit in ieder geval wel een reden om nog eens kritisch naar ons eigen dashboard te kijken. En wat we daar dan vervolgens van maken en waarom? Daar kom ik over een tijdje zeker op terug. Stay tuned dus!