Ik vond weer een interessante LinkedIn-post. Over gedragsverandering dit keer. Gedragsverandering lijkt vaak een ingewikkelde puzzel. Maar volgens Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman ligt het antwoord verrassend simpel: verander de omgeving. In deze blog ontdek je drie strategieën om gewenst gedrag te bevorderen door slimme aanpassingen in de context waarin mensen werken of leren. Handig voor iedereen die gedragsverandering in het onderwijs of op de werkvloer wil stimuleren!

Gedrag veranderen begint bij de omgeving

Kahneman vertelde ooit in een interview: “De makkelijkste manier om het gedrag van mensen te veranderen, is door de omgeving aan te passen.” Hij is niet de enige die dit zegt. Ook andere bekende wetenschappers, zoals B.J. Fogg en Richard Thaler, benadrukken dat een omgeving die het gewenste gedrag stimuleert, cruciaal is. Denk hierbij aan kleine aanpassingen die gedrag eenvoudiger, toegankelijker en aantrekkelijker maken.

Hoe pas je dit principe praktisch toe? Daarvoor kun je werken met drie strategieën:

1. Maak het gedrag makkelijker te onthouden.
2. Zorg dat het makkelijker uit te voeren is.
3. Laat mensen sneller succes ervaren.

Laten we deze strategieën stap voor stap bekijken, met concrete voorbeelden die je direct kunt toepassen.

Gedrag makkelijker maken om te onthouden

De eerste stap in gedragsverandering is zorgen dat mensen aan het gewenste gedrag denken op het juiste moment. Dit kan bijvoorbeeld met eenvoudige hulpmiddelen zoals reminders en checklists.

Een goed voorbeeld is een kalenderherinnering: simpel, maar effectief. Wil je een stap verder gaan? Gebruik checklists. In complexe beroepen zoals de gezondheidszorg zijn checklists onmisbaar. Chirurgen gebruiken bijvoorbeeld de ABCDE-checklist om te garanderen dat geen enkele cruciale stap wordt overgeslagen tijdens een medische noodsituatie.

Wat kun je hiervan leren? Een checklist kan ook in onderwijs of projectmanagement enorm helpen. Stel bijvoorbeeld een checklist op voor het voorbereiden van een toets of het uitvoeren van een teamoverleg. Het zorgt ervoor dat je niets vergeet, én het geeft rust.

Gedrag makkelijker maken om uit te voeren

De omgeving aanpassen om gedrag gemakkelijker te maken is een bewezen strategie. Een bekend voorbeeld is het herinrichten van werkruimtes om samenwerking te stimuleren. Michael Bloomberg, voormalig burgemeester van New York, bracht belangrijke beslissers samen in één ruimte om silo’s te doorbreken en betere samenwerking te creëren.

Een ander praktisch idee is het instellen van sensible defaults—standaardinstellingen die het gewenste gedrag bevorderen. Microsoft ontdekte bijvoorbeeld dat back-to-back meetings leiden tot stress en verminderde productiviteit. Hun oplossing? Standaardvergaderingen verkorten van 60 minuten naar 50 minuten, zodat er tijd is voor een korte pauze.

Wat kun je doen in jouw context? Denk aan hoe je standaardinstellingen kunt gebruiken om gewenst gedrag te stimuleren. Bijvoorbeeld: stel digitale leermiddelen zo in dat ze automatisch openen op de juiste pagina, of zorg dat belangrijke materialen op een zichtbare plek liggen in het klaslokaal.

Succes makkelijker maken om te ervaren

Mensen herhalen gedrag sneller als ze succes ervaren. Hoe maak je dat tastbaar? Door gedrag te koppelen aan directe beloningen en resultaten zichtbaar te maken. Dit kan bijvoorbeeld met dashboards die niet alleen einddoelen tonen, maar ook de stappen onderweg.

Stel, je doel is dat leerlingen 10 hoofdstukken lezen in een maand. Een dashboard kan bijhouden hoeveel pagina’s ze per week hebben gelezen. Dit maakt de voortgang zichtbaar en motiveert om door te gaan. Hetzelfde geldt voor medewerkers: geef ze inzicht in hoeveel taken ze hebben voltooid of hoeveel klanten ze hebben geholpen.

Ook erkenning is een krachtige motivator. Onderzoek toont aan dat mensen meer gemotiveerd zijn als ze direct na een goede prestatie feedback krijgen. Dit hoeft niet groot te zijn—een compliment of een simpele “goed gedaan” kan al wonderen doen.

Waarom werkt dit zo goed?

Deze strategieën werken omdat ze drempels wegnemen en gewenst gedrag gemakkelijker en aantrekkelijker maken. Onze omgeving heeft een enorme invloed op ons gedrag, vaak zonder dat we het doorhebben. Door bewust omgevingen te creëren die gewenst gedrag ondersteunen, geef je mensen de tools om succesvol te zijn—zonder dat het als een opgave voelt.

Hoe kun je dit toepassen in jouw werk?

Of je nu docent, trainer of teamleider bent, gedragsverandering begint bij een slimme inrichting van de omgeving. Een paar ideeën om meteen mee aan de slag te gaan:

1. Gebruik reminders en checklists: Maak het gedrag gemakkelijker te onthouden met eenvoudige hulpmiddelen.
2. Richt de ruimte anders in: Zet tafels in groepjes om samenwerking te stimuleren of plaats belangrijke materialen binnen handbereik.
3. Maak voortgang zichtbaar: Gebruik dashboards om successen inzichtelijk te maken en erken mensen direct na een goede prestatie.

Door deze principes toe te passen, kun je gedragsverandering in de praktijk brengen op een manier die simpel en effectief is. Zoals Kahneman zei: “Het draait allemaal om de omgeving.”

---

Bronvermelding

De inzichten in deze blog zijn gebaseerd op de volgende bronnen:

1. Tiggelaar, B. (2016). Interview met Daniel Kahneman.
2. Gawande, A. (2009). The Checklist Manifesto: How to Get Things Right.
3. Olson, G. & Olson, J. (2000). Distance Matters. In: Human–Computer Interaction.
4. Microsoft Research (2021). Your Brain Needs Breaks: New Options Help You Carve Out Downtime Between Meetings.
5. Woolley, K. & Fishbach, A. (2018). It’s About Time: Earlier Rewards Increase Intrinsic Motivation. In: Journal of Personality and Social Psychology.