Hoe maak je leerdoelen? Interessante vraag toch? Vooral omdat er daar wel een standaardmanier voor is, maar ik daar in de praktijk toch altijd weer wat vanaf wijk. En dus zie dat ik in het ene project net weer andere keuzes maak dan in het andere project. Of dat zinnig is: ja, vaak denk ik van wel. Maar tegelijkertijd zijn het allemaal dingen die ‘ergens in mijn hoofd’ gebeuren. Dus vond ik het de moeite waard om te kijken of ik hierover iets kan opschrijven.

Hoe maak je leerdoelen?

Een goed leerdoel is een ontwerpend leerdoel. Dat betekent dat je voor je ziet wat het is en wat je er als ontwikkelaar mee kunt. Zo’n ontwerpend leerdoel bestaat uit minimaal twee componenten: een inhoudscomponent en een gedragscomponent. Soms is er ook een conditiecomponent.

Leestip: fijn boek over onderwijskundig ontwerpen

Inhoudscomponent

De inhoudscomponent geeft aan waarover de lerende iets moet leren. Die inhoud moet zo helder zijn dat je als ontwikkelaar zeker weet wat de bedoeling is. En zo helder dat twee verschillende mensen de inhoud op dezelfde manier uitleggen.

Gedragscomponent

De gedragscomponent geeft aan wat een lerende met de inhoud moet kunnen doen. Een gedragscomponent bevat in ieder geval een werkwoord dat waarneembaar gedrag uitdrukt. Een fijn hulpmiddel vind ik daarbij de werkwoordenlijst bij de taxonomie van Romiszowski. Waarneembaar gedrag is belangrijk omdat het ervoor zorgt dat een leerdoel toetsbaar wordt. Het zorgt er ook voor dat een leerdoel ontwerpender wordt. Vaak geeft het leerdoel al een idee over de werkvorm die je kunt gebruiken.

Lees ook: over het ontwikkelen van meerkeuzevragen

Condities

Condities zeggen iets over de context. Over wanneer wel en wanneer niet. Kortom: onder welke condities mag of moet het waarneembare gedrag vertoond worden. Deze condities kunnen beperken, maar ook juist versoepelen (het makkelijker maken om het leerdoel te behalen). Denk bijvoorbeeld aan toevoegingen aan een leerdoel als: aan de hand van een voorbeeld, binnen 3 minuten of met behulp van het handboek.

Mijn beste tips en trucs

• Het helpt voor mij altijd om eerst te bedenken welke vraag je zou willen stellen en/of welk probleem je iemand wilt laten oplossen en die alvast (grof) uit te werken. Want dat helpt om het leerdoel scherp te stellen. En dan kun je ‘m op basis van je uitwerking ofwel maken ofwel aanscherpen.
• Je kunt oneindige lijsten maken met leerdoelen. Omdat alles altijd belangrijk is. Tenminste als je het aan een expert vraagt. Probeer daarom prioriteiten te stellen: Wat brandt er als iemand xx niet weet, begrijpt of kan uitvoeren? Hoe ernstig is dat? En hoe vaak komt het voor?
• Denk vanuit het eindresultaat: wat is het grotere geheel waar je naartoe wilt? En hoe past leerdoel x daar dan in? Is dat waar het echt om gaat?
• Kijk ook welke leerdoelen eigenlijk onderliggend zijn. Als je uiteindelijk een fietsband moet leren plakken, dan is kennis over het materiaal van een binnenband onderliggend aan die vaardigheid. En als je dan kritisch bent, is dat misschien ook niet echt wat ertoe doet. Less is more en kill your darlings dus.
• Maak altijd een inhoudelijke afbakening. Dat kan zowel vooraf of aan het begin van de ontwikkeling. In de afbakening kader je inhoud af en geef je aan wat het wel en wat het niet is. Als iemand bijvoorbeeld de eigenschappen van lijm moet noemen (vanuit het leerdoel): wat zijn die eigenschappen dan? Door dat hier al expliciet te maken voorkom je dat in een later stadium verwarring kan ontstaan. Bovendien duik je hierdoor ook al goed in de inhoud, waardoor het ontwikkelen makkelijker en sneller gaat.