Ooit een rubric gezien en gedacht: ‘Dit is net een afvinklijst voor boodschappen, maar dan zonder de voldoening van een volle koelkast?’ Je bent niet de enige! Rubrics kunnen krachtige tools zijn in het onderwijs, maar ze kunnen ook veranderen in een bureaucratische nachtmerrie waar Kafka jaloers op zou zijn. Maar vrees niet! Er is een manier om rubrics te transformeren van een ‘moetje’ naar een ‘wow, dit is eigenlijk best handig!’ Benieuwd hoe je dat doet zonder je onderwijskundige ziel te verkopen? Blijf lezen, want we duiken in de wondere wereld van rubrics die écht werken.

Wat zijn rubrics?

In de basis zijn rubrics tabellen met criteria en niveaus die studenten helpen te begrijpen hoe goed ze voldoen aan bepaalde criteria of leerdoelen. Scholen en opleidingen zetten deze vaak in voor feedback en beoordeling. Rubrics kunnen ook behulpzaam zijn voor studenten. Ze geven namelijk inzicht in hoeverre studenten aan bepaalde criteria of leerdoelen voldoen.

Soorten rubrics

Er zijn verschillende soorten rubrics. De meest gebruikte vorm van rubric is de analytische rubric. Dat is de bij jullie ook vast welbekende. De criteria staan hier verticaal en horizontaal worden de niveaus aangegeven. Daarnaast is er de holistische rubric. Hierbij vallen alle criteria steeds samen onder één niveau, waarbij er per criterium kan worden aangegeven wat goed gaat of nog beter kan. 

Voor- en nadelen

Rubrics hebben zowel voor- als nadelen. De voordelen zijn dat ze duidelijke criteria en verwachtingen bieden en helpen bij het geven van feedback. De nadelen zijn dat ze kunnen veranderen in een afvinklijst en soms leiden tot schijnobjectiviteit.

Lees ook: Leerdoelenjungle en rubrics-terreur

Rubrics die écht werken

Om rubrics effectief te maken, is het belangrijk om ze niet te reduceren tot een afvinklijst die automatisch een cijfer genereert. Ze moeten holistisch genoeg zijn om ruimte te bieden voor professioneel oordeel. De criteria en de beoordeling moeten helder maar flexibel zijn, met een focus op kwaliteit boven kwantiteit. Bij de beoordeling is het belangrijk om een marge te gebruiken die ruimte laat voor professioneel oordeel. Die tips voor rubrics die écht werken:

1. Wees holistisch, niet robotisch
   Zorg dat je rubric niet alleen een checklist is die automatisch tot een cijfer leidt. Laat ruimte voor professioneel oordeel en nuance. Een rubric is geen rekenmachine, maar meer een kompas dat richting geeft.
2. Kwaliteit boven kwantiteit
   Focus op de kwaliteit van het werk, niet alleen op het afvinken van taken. Bijvoorbeeld, in plaats van te zeggen “Gebruik drie bronnen,” kun je zeggen “Onderbouw je argumenten met relevante bronnen.”
3. Flexibiliteit is key
   Laat ruimte voor interpretatie en aanpassing. Een goede rubric is als een jazznummer; het heeft een basisstructuur, maar improvisatie moet mogelijk zijn. Dus, stel criteria op die duidelijk zijn, maar niet zo rigide dat ze creativiteit en inzicht belemmeren.

Passende didactiek

Rubrics vragen om passende didactiek. Dat wat niet duidelijk wordt uit de rubric, moet in de lessen duidelijk worden. Het is ook belangrijk om rubrics vanaf de eerste dag inzichtelijk te maken voor studenten. Een goede tip daarbij is om studenten zelf een rubric te laten maken, wat vaak verrassend goede resultaten oplevert.