‘Gooi anders een stukje van de tekst even in de taalniveauchecker om te kijken of het B1 is.’ Eigenlijk wil ik niet weten hoe vaak ik dat aan iemand anders geadviseerd heb. Maar gelukkig is dit ook weer niet een wereldprobleem. Tenzij degene die mijn opdracht uitvoert het wel heel letterlijk neemt. En daarbij niet meer kritisch is op aanpassingen. Frankwatching zette 5 argumenten op een rijtje die laten zien waarom het streven naar een tekst op B1-niveau geen doel op zich moet zijn.

B1-niveau

Een taalniveau (zoals B1) gebruik je om je lezers in te delen. En ook om het taalniveau van je teksten te meten. Dat maakt het namelijk makkelijker om te communiceren over de begrijpelijkheid ervan. De niveaus lopen van A1 tot en met C2. 95% van de Nederlandse bevolking begrijpt een tekst op B1-niveau. Vandaar dat vaak geadviseerd wordt om op dat niveau te schrijven.

Argumenten om niet te streven naar tekst op B1-niveau

Tot zover heel mooi en in deze context snap je vast ook het gebruik van de taalniveauchecker. Maar om je doelgroep een begrijpelijke tekst aan te bieden, is er meer nodig. En sterker nog: is het soms juist goed om wat B1-regels aan je laars te lappen en/of er flexibel mee om te gaan. Frankwatching geeft daarvoor de volgende argumenten:

1. B1-niveau gaat niet over teksten, maar over mensen
2. De cijfers over B1-niveau zijn niet goed onderbouwd.
3. Er is geen duidelijke definitie van B1-niveau.
4. De tekstkenmerken van B1-niveau zijn beperkt.
5. B1-niveau houdt geen rekening met lezerskenmerken.

B1-niveau gaat niet over teksten, maar over mensen

De taalniveaus zijn oorspronkelijk ontwikkeld om te meten hoe goed iemand een vreemde taal beheerst. Het B1-niveau gaat dus over anderstaligen, en niet over iemand met Nederlands als moedertaal. Bovendien slaat de indeling op gebruikers van de nieuwe taal en niet op teksten.

De cijfers over B1-niveau zijn niet goed onderbouwd

De 95% die ik eerder noemde, en die vrij algemeen wordt aangehouden, blijkt in werkelijkheid 40% te zijn. Een gevalletje van cijfers die onjuist uitgelegd zijn.

Er is geen duidelijke definitie van B1-niveau

De overheid zegt: taalniveau B1 is eenvoudig Nederlands. De overgrote meerderheid van de bevolking begrijpt teksten op taalniveau B1. Dus ook mensen die geen (hoge) opleiding hebben gehad. De kenmerken die daarbij gegeven worden zijn vervolgens eigenlijk gewoon kenmerken van begrijpelijke taal. Ze zijn helaas wel beperkt.

Lees ook: ouderwetse woorden die je tekst bederven

De tekstkenmerken van B1-niveau zijn beperkt

Zaken als samenhang van de tekst (gebruik van signaalwoorden), structuur, lengte en (grafisch) ontwerp van de tekst komen niet terug. Terwijl dat juiste belangrijk is voor tekstbegrip. Zo blijkt uit een onderzoek onder vmbo-studenten bijvoorbeeld dat teksten met korte zinnen, zonder samenhang, minder goed begrepen worden.

B1-niveau houdt geen rekening met lezerskenmerken

Ook lezerskenmerken bepalen of een tekst begrijpelijk is of niet. Denk bijvoorbeeld aan voorkennis, maar ook aan ervaring en motivatie. Daarnaast is de taak die een lezer moet uitvoeren op basis van een tekst ook bepalend. Moet je bijvoorbeeld iets onthouden of de kennis toepassen in een nieuwe situatie?

Lees ook: Hoe maak je een tekst begrijpelijk voor je lezers?

B1-niveau is niet de ‘heilige graal’

B1-niveau is dus zeker niet de ‘heilige graal’. Maar je hoeft ‘m ook niet meteen in de prullenbak te mikken. Het streven naar begrijpelijke taal is en blijft een goed streven. Bedenk echter wel dat het een middel is en geen doel op zich. En dat je dus altijd moet zorgen voor bijvoorbeeld samenhang in de tekst. Want tekst is zoveel meer dan het achter elkaar zetten van begrijpelijke woorden. Soms kan dat betekenen dat een (deel van een) tekst volgens de taalniveauchecker misschien iets ingewikkelder is, maar wel beter te begrijpen. En dat is dan helemaal prima, want dat is waar het uiteindelijk om gaat.